Data publikacji: 06.10.2025
Październikowe przymrozki (nocne spadki temperatury poniżej 0°C) to częste zjawisko w polskim klimacie, typowe dla jesieni w całej Polsce. Aby ogród przetrwał pierwsze chłody bez strat, należy odpowiednio wcześnie podjąć działania zabezpieczające. Noce bywają szczególnie chłodne w tym okresie, dlatego warto zadbać o ochronę roślin przed niskimi temperaturami.
Zobacz też inne nasze wpisy na https://wszystkodlaogrodu.pl/blog
Przymrozki w różnych regionach Polski
W zależności od regionu kraju pierwsze przymrozki mogą występować w różnym czasie i z różnym nasileniem. W terenach górskich oraz na wschodzie Polski przymrozki pojawiają się najwcześniej – już na początku października – i potrafią być silne. Na południu Polski przymrozki mogą być szczególnie silne, a temperatury na termometrach często spadają poniżej zera. Pomiary temperatury przy gruncie i w powietrzu wykonuje się za pomocą termometrów, a wartości na termometrach mogą się różnić w zależności od regionu. Natomiast na zachodzie kraju i w regionach nadmorskich chłodne noce przychodzą później (dopiero pod koniec miesiąca) i mają łagodniejszy przebieg.
Jak przymrozki zagrażają roślinom?
Chłód poniżej 0°C powoduje zamarzanie wody w tkankach roślin, co prowadzi do więdnięcia liści, kwiatów i młodych pędów. Przymrozki mogą powodować uszkodzenia pędów i korzeniami, co negatywnie wpływa na zdrowie roślin. Wrażliwe gatunki (np. pomidory, dalie) mogą zginąć już przy niewielkim przymrozku, a nawet odporne rośliny mogą ucierpieć, jeśli ochłodzenie przyjdzie nagle. Przymrozki mogą również zaszkodzić nasionom pozostającym w glebie, utrudniając ich późniejszy wzrost. Uszkodzone jesienią pąki (np. u hortensji ogrodowej) nie zakwitną w następnym roku, dlatego tak ważne jest zabezpieczanie roślin przed mrozem.
Zobacz nasze nawozy wspomagające rośliny jesienią – https://wszystkodlaogrodu.pl/kategoria-produktu/nawozy
Przygotowanie ogrodu przed nadejściem przymrozków
Aby zminimalizować szkody, jesienne prace ogrodowe są kluczowe przed nastaniem mrozów – ogród należy przygotować jeszcze zanim wystąpią pierwsze silniejsze przymrozki. Przede wszystkim warto na bieżąco śledzić prognozy pogody jesienią. Gdy zapowiadane są chłodne noce z temperaturą bliską 0°C, to sygnał, by wdrożyć działania ochronne.
Dobrze jest zawczasu zgromadzić potrzebne materiały: agrowłókninę do okrywania roślin, słomiane maty, jutowe worki, korę do ściółkowania oraz paliki i sznurki do mocowania osłon. Dzięki temu, gdy meteorolodzy ostrzegą przed przymrozkami, można szybko zareagować i osłonić wrażliwe okazy. Jeszcze przed nastaniem zimnych nocy warto też uporządkować ogród – usunąć przekwitłe kwiaty i warzywa, a także uprzątnąć pozostałości po zbiorów.
Zabezpieczanie roślin ozdobnych przed zimnem
Rośliny ozdobne w ogrodzie, zwłaszcza te pochodzące z cieplejszych stref klimatycznych lub o niskiej mrozoodporności, są mniej odporne na mróz. Przed nastaniem przymrozków należy je okryć lub osłonić, aby ograniczyć wpływ mroźnego powietrza. Mróz krzewy może poważnie uszkodzić, dlatego warto je dodatkowo zabezpieczyć.
Doskonale sprawdza się biała agrowłóknina o zimowej gramaturze – przepuszcza powietrze i światło, a jednocześnie chroni przed chłodem. Krzewy i młode drzewka warto owinąć agrowłókniną lub matami słomianymi, a rabaty bylinowe oraz byliny wieloletnie okryć u podstawy warstwą suchych liści, gałązek iglastych lub innym materiałem organicznym. Suche liście świetnie sprawdzają się jako naturalna ochrona przed zimą. Ważne jest, by osłony zakładać tak, aby nie zgniatały roślin – materiał najlepiej przymocować do palików wokół krzewu, tworząc rodzaj „namiotu”.
Drugim istotnym zabiegiem jest tzw. kopczykowanie, czyli obsypywanie nasady roślin warstwą ziemi, kory lub torfu. Zabieg ten stosuje się m.in. przy różach, młodych hortensjach czy budlejach. U podstawy pędów tworzy się kopczyk wysokości 20–30 cm – dzięki temu dolna część rośliny (gdzie znajdują się pąki odnowienia) jest chroniona przed mrozem. Obsypywanie ziemią jest szczególnie ważne dla ochrony przed mrozem, zwłaszcza w przypadku wrażliwych krzewów. Nawet jeśli wierzchołki pędów przemarzną, roślina na wiosnę odbije z dolnej, zabezpieczonej części. Kopczykowanie należy wykonać pod koniec października lub na początku listopada, gdy zapowiadane są pierwsze większe spadki temperatur.
Zobacz nasze nawozy wspomagające rośliny jesienią – https://wszystkodlaogrodu.pl/kategoria-produktu/nawozy
Rośliny doniczkowe i egzotyczne – ochrona przed przymrozkami
Szczególnej troski wymagają rośliny uprawiane w donicach oraz okazy egzotyczne, które latem zdobiły tarasy i balkony. Gatunki tropikalne i śródziemnomorskie, takie jak oleander, bugenwilla czy cytrusy, absolutnie nie tolerują mrozu. Już pierwsze październikowe przymrozki mogą im poważnie zaszkodzić. Dlatego rośliny doniczkowe, które nie zimują na zewnątrz, należy przed nadejściem chłodów przenieść do pomieszczeń. Sadzonki roślin egzotycznych i doniczkowych również powinny zostać przeniesione do wnętrz przed przymrozkami, aby zapewnić im odpowiednie warunki do dalszego wzrostu.
Optymalnie powinno to być miejsce jasne i chłodne (np. nieogrzewana weranda, klatka schodowa, garaż z oknem) – tak, by rośliny przeszły w stan spoczynku, ale nie były narażone na mróz. Rośliny balkonowe jednoroczne (pelargonie, fuksje itp.), uprawiane sezonowo, również trzeba usunąć przed mrozami – albo przenieść je do domu, albo potraktować jako materiał na kompost. Donice ceramiczne i gliniane opróżnia się z ziemi i także chowa pod dach, ponieważ zamarzająca w nich woda mogłaby spowodować pęknięcie pojemników.
Wykopywanie bulw i cebul niezimujących w gruncie
Wiele roślin cebulowych i bulwiastych cieszy oko latem, ale ich podziemne części nie przetrwają mroźnej zimy w glebie. Październik to czas, kiedy należy je wykopać i zabezpieczyć do wiosny. Mowa tu przede wszystkim o takich gatunkach jak dalia (georginia), begonia bulwiasta, paciorecznik (kanna) czy mieczyk.
Gdy nadziemne części tych roślin zaczną czernieć od mrozu, należy je ostrożnie wykopać z ziemi, oczyścić i pozostawić na kilka dni do przeschnięcia. Zdrowe bulwy układa się następnie w skrzynkach, przesypuje suchym torfem lub trocinami i przechowuje przez zimę w chłodnej, ciemnej piwnicy. W takich warunkach bez problemu dotrwają do wiosny i będzie można posadzić je ponownie w ogrodzie.
Warzywnik i sad – zbiory i zabezpieczenia przed chłodem
Połowa jesieni to ostatni moment na zbiory warzyw ciepłolubnych i zabezpieczenie warzywnika przed zimą. Po zakończeniu zbiorów należy uporządkować grządki, usuwając resztki roślin oraz chwasty, aby przygotować ogród do kolejnego sezonu i zapobiec rozwojowi chorób. Warzywa takie jak pomidory, papryka, dynia, cukinia czy fasola nie tolerują przymrozków – nawet krótki spadek temperatury poniżej zera niszczy ich tkanki. Jeżeli więc któreś z tych roślin wciąż pozostały na grządkach (np. zielone pomidory, które jeszcze dojrzewają), należy je zebrać zanim nadejdą mroźne noce. Owoce dyniowatych czy pomidorów mogą dojrzewać w domu, natomiast pozostawienie ich na mrozie grozi zepsuciem plonu. Jarmuż i brukselka mogą pozostać dłużej na grządkach, ponieważ nawet kilkustopniowy mróz im nie szkodzi, ale i one powinny być zebrane przed nastaniem silnych mrozów.
W przypadku ozimych warzyw posianych jesienią lub roślin pozostających na zimę w gruncie warto rozłożyć na grządkach agrowłókninę, która uchroni młode siewki przed bezpośrednim działaniem szronu. W sadzie październik to czas zbioru ostatnich owoców – należy zebrać jabłka i gruszki (szczególnie późne odmiany) przed spodziewanym przymrozkiem, gdyż przemrożone owoce szybciej się psują przy przechowywaniu. Po zbiorach należy uprzątnąć opadłe owoce i liście spod drzew, aby ograniczyć źródła chorób i szkodników na kolejny sezon. Jesienne nawożenie drzew owocowych to ważny zabieg przygotowujący drzewa do zimy i poprawiający plonowanie w kolejnym roku. Młode drzewka wrażliwe na mrozy (np. brzoskwinie, morele) można u podstawy obsypać kopczykiem ziemi oraz okryć pień słomianą matą, co ochroni korzenie i nasadę pnia przed mrozem.
Jesienne opryski – ochrona przed chorobami i szkodnikami
Jesienne opryski drzew owocowych to jeden z najważniejszych zabiegów, które warto wykonać w ogrodzie przed nadejściem zimy. Dzięki nim możemy skutecznie ograniczyć rozwój chorób i szkodników, które zimują na zaschniętych owocach, liściach i korze drzew. Przed przystąpieniem do oprysków, koniecznie usuń z sadu wszystkie zaschnięte owoce oraz opadłe liście – to właśnie one są często źródłem infekcji i miejscem zimowania szkodników. Takie porządki to pierwszy krok do zdrowego ogrodu w przyszłym roku.
Wybierając środki do jesiennych oprysków, zwróć uwagę na preparaty dedykowane do zwalczania najczęstszych chorób grzybowych i bakteryjnych, takich jak parch jabłoni czy brunatna zgnilizna drzew pestkowych. Warto sięgnąć po środki miedziowe lub siarkowe, które są bezpieczne dla ludzi i zwierząt, a jednocześnie skutecznie chronią drzewa owocowe przed patogenami. Pamiętaj, by zawsze stosować się do zaleceń producenta i wykonywać opryski w bezwietrzny, suchy dzień, gdy temperatura nie spada poniżej zera.
W rejonach podgórskich, gdzie niskie temperatury i silny mróz mogą pojawić się już w drugiej połowie października, szczególnie ważne jest, by nie zwlekać z opryskami i zabezpieczyć rośliny przed ujemnymi temperaturami. Późne odmiany jabłek i gruszek, które jeszcze dojrzewają na drzewach, należy zebrać przed pierwszymi przymrozkami – przemrożone owoce szybciej się psują i nie nadają się do długiego przechowywania. Przetwory z owoców najlepiej przechowywać w chłodnym pomieszczeniu, gdzie temperatura nie spadnie poniżej zera.
Zobacz nasze nawozy wspomagające rośliny jesienią – https://wszystkodlaogrodu.pl/kategoria-produktu/nawozy
W ogrodzie ozdobnym warto wykonać opryski roślin cebulowych, takich jak tulipany czy narcyzy, aby zabezpieczyć je przed chorobami grzybowymi, które mogą rozwijać się w wilgotnej, jesiennej aurze. Odpowiednie środki ochrony roślin pomogą utrzymać cebule w dobrej kondycji aż do wiosny.
W najbliższych dniach, gdy prognoza pogody zapowiada kolejne przymrozki, nie zapomnij o dodatkowej ochronie roślin – szczególnie w centrum kraju i w górach, gdzie temperatura spadnie poniżej zera. Agrowłóknina lub maty ze słomy to sprawdzone sposoby, by zabezpieczyć rośliny przed mrozem. Warto również zadbać o oczko wodne – rozciągnięcie siatki nad lustrem wody i zabezpieczenie roślin wodnych przed zamarznięciem pozwoli uniknąć strat po nastaniu mrozów.
Tegoroczny październik 2025 zapowiada się jako miesiąc z wyjątkowo niskimi temperaturami i silnym mrozem, dlatego przygotowanie roślin do zimy powinno być kompleksowe i systematyczne. Zadbaj o to, by wszystkie prace wykonać przed nadejściem najniższych temperatur – tylko wtedy ogród, drzewa owocowe, krzewy i trawnik przetrwają zimę w dobrej kondycji. Wiosną z pewnością odwdzięczą się bujnym wzrostem i obfitym plonem.
Pielęgnacja trawnika przed zimą
Trawnik również wymaga odpowiedniego przygotowania przed okresem przymrozków i mrozów. Koszenie trawy należy kontynuować tak długo, jak trawa rośnie – często aż do końca października. Ostatnie koszenie warto wykonać tuż przed nastaniem pierwszych przymrozków. Trawę ścina się wtedy nieco niżej niż latem – optymalna wysokość to około 4–5 cm. Zbyt wysoka trawa pozostawiona na zimę jest bardziej podatna na rozwój chorób (np. pleśni śniegowej) i uszkodzenia przez mróz, natomiast zbyt krótko skoszona może osłabić system korzeniowy. Po skoszeniu dobrze jest przeprowadzić wertykulację lub napowietrzanie trawnika, jeśli nie zrobiono tego wcześniej jesienią. Napowietrzanie jest szczególnie ważne na zbyt zbite podłoże, ponieważ poprawia strukturę gleby i ułatwia oddychanie korzeni. Usunięcie filcu i lekkie nakłucie darni ułatwi wnikanie wody w glebę i pozwoli trawie lepiej znieść okres mrozów. Przed zimą warto także poprawić strukturę ziemi pod trawnikiem, np. przez delikatne przekopanie lub wzbogacenie kompostem. Jesienią można również dosiać nasiona trawy w przerzedzonych miejscach, aby wiosną uzyskać gęstą i zdrową murawę.
Niezwykle ważne jest systematyczne grabienie liści opadających na trawnik. Warstwa mokrych liści pozostawiona na murawie sprzyja rozwojowi pleśni i gniciu trawy. Przed nadejściem zimy trawnik powinien być czysty i suchy. Zgrabione liście można przenieść na kompost lub wykorzystać do okrycia rabat – nie należy natomiast zostawiać ich na trawie. Jesienią zaleca się również zastosować nawożenie potasowo-fosforowe trawnika – specjalnym nawozem jesiennym ubogim w azot. Dostarczenie trawie fosforu i potasu wzmocni jej korzenie oraz zwiększy odporność darni na mróz. Nawozy azotowe należy o tej porze ograniczyć, ponieważ pobudzają one wzrost zielonych części, co przed zimą jest niewskazane (miękkie, młode przyrosty łatwo przemarzają).
Oczko wodne i staw – przygotowanie do przymrozków
Oczko wodne w ogrodzie wymaga kilku zabiegów jeszcze przed nadejściem mrozów. Opadające z drzew liście mogą zaśmiecać wodę i gnić na dnie, dlatego jesienią czyścimy oczko wodne: wyławiamy liście i resztki roślin, a dno płytkiego stawu delikatnie oczyszczamy z nadmiaru mułu. Rozciągnięcie nad lustrem wody siatki zabezpieczy zbiornik przed wpadającymi liśćmi i ułatwi utrzymanie go w czystości aż do zimy. Rośliny wodne wrażliwe na mróz należy zabezpieczyć: gatunki tropikalne pływające po powierzchni (jak pistia czy salwinia) nie przeżyją zimy na zewnątrz. Trzeba je wyjąć z wody i przenieść do pojemników z wodą ustawionych w jasnym pomieszczeniu o temperaturze ok. 10–15°C. Rośliny strefy przybrzeżnej uprawiane w koszach można opuścić głębiej – na dno stawu – pod warunkiem, że zbiornik ma ponad 1 m głębokości, dzięki czemu ich korzenie nie zamarzną. Jeśli oczko jest płytkie, lepiej wyjąć z niego cenne okazy i przechować je w piwnicy w wiadrach z wodą.
Warto pamiętać, że silny wiatr może przyspieszyć zamarzanie powierzchni wody w oczku wodnym, zwłaszcza podczas mroźnych dni.
Jeśli oczko wodne jest płytkie, ryby ozdobne (np. karasie, karpie koi) należy odłowić i przenieść na zimę do akwarium w chłodnym pomieszczeniu. W głębszym stawie ryby mogą pozostać na zewnątrz, warto jednak zadbać o dostęp tlenu – np. poprzez utrzymanie przerębli w lodzie.
Inne prace porządkowe przed zimą
Przy przygotowaniach ogrodu do zimy nie można zapomnieć o innych ważnych czynnościach. Jesień to czas, gdy szczególnie należy zadbać o ochronę drzewami i krzewów przed zimą – zabezpieczamy je przed mrozem, aby zapewnić im zdrowy wzrost w kolejnym sezonie. Należy także zabezpieczyć instalacje wodne – przed pierwszymi mrozami spuszczamy wodę z systemu nawadniającego oraz opróżniamy i składamy ogrodowe węże. Pozostawienie wody w rurach czy wężach grozi ich uszkodzeniem (zamarzająca ciecz zwiększa objętość i może rozsadzić przewody). Jeśli w ogrodzie są zbiorniki na deszczówkę, także je opróżniamy lub obniżamy w nich poziom wody, aby lód nie rozsadził pojemnika. Zewnętrzne krany i ujęcia wody należy zakręcić i zabezpieczyć (np. otuliną izolacyjną) przed mrozem.
Po zakończeniu prac jesiennych narzędzia ogrodnicze należy oczyścić, zakonserwować i schować pod dach. Podobnie meble ogrodowe oraz delikatne dekoracje warto zabezpieczyć lub przenieść do pomieszczeń, aby nie uległy zniszczeniu wskutek wilgoci czy mrozu. Wszystkie te drobne zabiegi sprawią, że ogród lepiej przetrwa nie tylko pojedyncze październikowe przymrozki, ale i całą zimę.
Podsumowanie
Przymrozki w październiku są nieuniknione, jednak odpowiednio przygotowany ogród poradzi sobie z nimi bez większych strat. Kluczem jest obserwacja pogody i szybka reakcja na prognozy zapowiadające spadki temperatur. Okrywanie roślin, przenoszenie wrażliwych okazów w bezpieczne miejsce, jesienne porządki i zabezpieczenie infrastruktury ogrodowej to działania, które warto wykonać zawczasu. Dzięki nim zarówno rośliny ozdobne, warzywa, trawnik, jak i oczko wodne przetrwają chłodne noce w dobrej kondycji
