Cis pośredni (taxus x media) to zimozielony krzew iglasty o kolumnowym pokroju, będący mieszańcem cisa pospolitego i cisa japońskiego. Dorasta zwykle do 3–5 m wysokości, a jego gałązki gęsto pokrywają ciemnozielone, błyszczące igły. Cis pośredni (taxus x media) może przyjmować formę zarówno krzewu, jak i niewielkiego drzewa, w zależności od odmiany i sposobu prowadzenia. Jesienią na żeńskich okazach pojawiają się jaskrawoczerwone owoce (tzw. osnówki), które otaczają nasiona. Te czerwone osnówki są bezpieczne dla ptaków i stanowią piękną ozdobę ogrodu w okresie jesienno-zimowym. Co ważne, osnówka to jedyną jadalną część rośliny pozbawioną trującego alkaloidu – dzięki temu ptaki chętnie zjadają te owoce, rozsiewając nasiona cisa po okolicy. Pozostałe części rośliny, w tym liście i gałązki, są trujące.
Cis pośredni należy do roślin ozdobnych, które pasują do wielu typów aranżacji ogrodowych. Świetnie prezentuje się w ogrodach przydomowych i podmiejskich, nadaje się do zieleni publicznej, a nawet parków. Można go sadzić w większych grupach lub pojedynczo jako soliter – w obu przypadkach zachwyca eleganckim pokrojem i całorocznym ulistnieniem. Liście cisa pośredniego są zimozielone, błyszczące i stanowią ozdobę ogrodu przez cały rok. Mają lancetowaty kształt i dekoracyjny, ciemnozielony kolor, co podkreśla walory estetyczne tej rośliny. Dzięki tolerancji na cień i półcień cis pośredni sprawdzi się nawet w zacisznych, leśnych zakątkach ogrodu. Jednocześnie z powodzeniem rośnie również na stanowiskach słonecznych – to uniwersalny iglak, który wpisuje się zarówno w ogrody formalne (regularne żywopłoty, formowane szpalery), jak i naturalistyczne nasadzenia w stylu leśnym czy nieregularnym. W młodym wieku cis pośredni rośnie nieco szybciej niż cis pospolity i cechuje się większą mrozoodpornością (odziedziczoną po cisie japońskim). Oznacza to, że nawet początkujący ogrodnik szybko doczeka się efektów i bez obaw przezimuje rośliny. Nic dziwnego, że cis pośredni uchodzi za doskonały wybór na żywopłoty – zieleń jego igieł tworzy cały rok atrakcyjne tło dla innych roślin w ogrodzie, a gęste gałązki skutecznie odgradzają od kurzu i wiatru.
Najlepsze odmiany cisa pośredniego
Na rynku dostępnych jest wiele odmian cisa pośredniego (Taxus × media) różniących się pokrojem, tempem wzrostu i docelowym rozmiarem. Sadzonka cisa pośredniego jest dostępna przez cały sezon i stanowi najlepszy sposób na uzyskanie zdrowej rośliny w ogrodzie. Wybierając odmianę, warto zwrócić uwagę, czy jest to forma żeńska czy męska – odmiany żeńskie zawiązują dekoracyjne czerwone owoce, zaś odmiany męskie nie tworzą owoców (dzięki czemu idealnie nadają się tam, gdzie nie chcemy nasion). W przypadku starszych okazów cisa pośredniego charakterystyczne są rozłożyste gałęzie i bardziej rozwinięta korona. Poniżej przedstawiamy najpopularniejsze odmiany cisa pośredniego i ich cechy, co ułatwi wybór odpowiedniej rośliny do Twojego ogrodu.
Zobacz też nasze poradniki ogrodnicze na naszym Blogu!
Cis pośredni ‘Hicksii’ (Taxus × media ‘Hicksii’)
Cis pośredni ‘Hicksii’ to bardzo popularna odmiana żeńska o silnym wzroście i szerokokolumnowym pokroju. Po 10 latach uprawy krzew osiąga około 2 m wysokości i 1 m szerokości, a stare okazy mogą dorastać nawet do 4–5 m wysokości. Cis pośredni Hicksii ma sztywne, wyprostowane pędy oraz długie (ok. 3 cm), ciemnozielone, błyszczące igły. Jako klon żeński już młode egzemplarze wydają liczne nasiona otoczone intensywnie czerwonymi osnówkami. Cis pośredni Hicksii słynie z obfitego owocowania – jesienią gałązki obsypane są czerwonymi „jagódkami”, które pięknie kontrastują z zielenią igieł. Ta roślina cisa pośredniego jest ceniona przede wszystkim na żywopłoty i szpalery – szybko tworzy wysoki, gęsty ekran. Cis pośredni ‘Hicksii’ znosi formowanie i cięcie doskonale, dlatego łatwo uformujesz z niego równy, zielony mur. Regularnie należy przycinać cis pośredni Hicksii, aby uzyskać gęsty i równy żywopłot. Ze względu na silny wzrost najlepiej sprawdza się w większych ogrodach i parkach, gdzie może swobodnie osiągnąć okazałe rozmiary.
Cis pośredni ‘Hillii’ (Taxus × media ‘Hillii’)
Cis pośredni 'Hillii’ to męska odmiana cisa pośredniego, będąca odpowiednikiem ‘Hicksii’. Cechuje ją nieco wolniejszy wzrost i węższy pokrój – po 10 latach dorasta do ok. 1,5 m wysokości i 0,8–1 m szerokości. Docelowo może osiągnąć około 3–5 m wysokości (po wielu latach), pozostając przy tym bardziej zwartym niż żeńska odmiana. Cis pośredni Hillii ma gęsty, regularnie kolumnowy pokrój oraz sztywne, wzniesione pędy pokryte ciemnozielonymi igłami. Jako odmiana męska nie zawiązuje nasion, dzięki czemu nie pojawiają się na nim czerwone owoce. Ta cecha bywa pożądana, jeśli nie chcemy samosiewu lub mamy obawy przed trującymi nasionami w ogrodzie z dziećmi. Cis pośredni ‘Hillii’ polecany jest na średniej wysokości, strzyżone żywopłoty – jego węższy pokrój ułatwia utrzymanie formy, a brak owoców oznacza mniejszy bałagan pod krzewami. To jedna z najlepszych odmian cisów na formalny, elegancki żywopłot. Świetnie sprawdzi się także w nasadzeniach miejskich i osiedlowych, ponieważ jest wysoce odporna na zanieczyszczenia powietrza i warunki miejskie.
Cis pośredni ‘Wojtek’ (Taxus × media ‘Wojtek’)
Cis pośredni ‘Wojtek’ to polska odmiana wyhodowana przez prof. W. Senetę – wyróżnia się bardzo wąskim, strzelistym pokrojem. Rośnie dość wolno: po 10 latach osiąga około 2 m wysokości i 0,8 m szerokości. Z czasem krzew nieco się poszerza, tworząc szeroką kolumnę o wysokości 3–4 m. Cis ‘Wojtek’ jest odmianą męską, więc nie rodzi nasion, co czyni go idealnym do stosowania w miejscach, gdzie nie są pożądane czerwone owoce. Pędy ma wyprostowane, sztywne i liczne – tworzą one gęsty pokrój odporny na deformację przez śnieg. Igły tej odmiany są ciemnozielone, błyszczące i ułożone promieniście wokół pędów, co dodaje roślinie uroku. Cis pośredni Wojtek najlepiej rośnie na glebach wapiennych (lekko zasadowych) i przepuszczalnych, ale dobrze znosi także gleby lekko kwaśne, jest przy tym całkowicie mrozoodporny. Ta odmiana znakomicie nadaje się do tworzenia wąskich żywopłotów i szpalerów, także nieformowanych – dzięki swojej naturalnie kolumnowej formie może pełnić rolę zielonej kolumny akcentowej w nowoczesnych ogrodach. Polecana jest do ogrodów przydomowych o ograniczonej przestrzeni, gdzie większe odmiany by się nie zmieściły.
Cis pośredni ‘Densiformis’ (Taxus × media ‘Densiformis’)
Cis pośredni 'Densiformis’ to niska, gęsta odmiana o krzaczastym, rozłożystym pokroju. Tworzy szerokie, zaokrąglone kępy – po 10 latach osiąga około 1 m wysokości i 1,5 m szerokości. Docelowo może rozrosnąć się nawet do 2–3 m średnicy, pozostając przy tym stosunkowo niskim krzewem. Cis ‘Densiformis’ jest odmianą męską, dlatego na roślinie nie pojawiają się czerwone osnówki. Jego igły są intensywnie zielone, krótsze niż u odmian kolumnowych (mają ok. 2 cm długości). Młode przyrosty latem są jasnozielone, a jesienią mogą delikatnie brązowieć, co dodaje roślinie uroku.
Zobacz też nasze poradniki ogrodnicze na naszym Blogu!
Cis pośredni Densiformis znakomicie nadaje się do małych ogrodów, na niskie żywopłoty oraz jako roślina okrywowa i obwódkowa. Jego gęsty, poduszkowaty pokrój sprawia, że krzew prezentuje się bardzo dekoracyjnie nawet bez formowania. To także świetny wybór na rabaty w połączeniu z wyższymi krzewami – ciemnozielone tło z igieł pięknie podkreśla kolorowe byliny i kwiaty sezonowe. Odmiana ta jest łatwa w uprawie i odporna na mróz, dlatego często wybierana jest przez osoby szukające efektownej, a niewymagającej rośliny do ogrodu.
(Oprócz powyższych warto wspomnieć też inne ciekawe odmiany, np. ‘Krzysztof’ – polską formę osiągającą ~1,5 m wysokości, idealną na niewysokie żywopłoty, czy starszą odmianę ‘Brownii’ o stożkowatym kształcie i powolnym wzroście, cenioną za odporność i zastosowanie w formowanych figurach.)
Zastosowanie cisa pośredniego w ogrodzie
Cis pośredni ‘Hicksii’ (Taxus media Hicksii) to prawdziwy klasyk wśród roślin iglastych, który doskonale odnajduje się w najróżniejszych aranżacjach ogrodowych. Jego gęsty, kolumnowy pokrój i ciemnozielone, błyszczące igły sprawiają, że jest nie tylko efektowną ozdobą, ale także praktycznym elementem kompozycji – zarówno w ogrodach przydomowych, jak i większych ogrodach leśnych czy nowoczesnych założeniach. Ta odmiana cisa pośredniego świetnie sprawdza się jako tło dla innych roślin ozdobnych, a także jako soliter, przyciągający wzrok swoją elegancją.
Jednym z najczęstszych zastosowań cisa pośredniego Hicksii jest tworzenie zimozielonych, gęstych żywopłotów, które skutecznie odgradzają ogród od hałasu, kurzu i wiatru. Dzięki temu, że cis pośredni Hicksii znosi cięcie i formowanie, można z niego uzyskać zarówno regularne, geometryczne szpalery, jak i bardziej swobodne, naturalistyczne linie w ogrodach nieregularnych. W ogrodach nowoczesnych doskonale prezentuje się w formie prostych, minimalistycznych żywopłotów lub jako pojedynczy akcent – soliter o wyrazistym pokroju.
Warto podkreślić, że cis pośredni Hicksii najlepiej rośnie na stanowiskach z glebą przepuszczalną, lekko kwaśną lub obojętną, ale równie dobrze radzi sobie w przeciętnej ogrodowej ziemi. Jego odporność na szkodniki i choroby sprawia, że jest to roślina niemal bezobsługowa, co docenią zarówno doświadczeni, jak i początkujący ogrodnicy. Należy pamiętać, że odmiana ta jest klonem żeńskim – wytwarza nasiona otoczone jaskrawoczerwonymi osnówkami, które nie tylko zdobią ogród jesienią, ale także przyciągają ptaki.
Cis pośredni Hicksii to także doskonały wybór do ogrodów, w których liczy się szybki efekt – już po dziesięciu latach uprawy dorasta do około 3 metrów wysokości, tworząc gęsty, zielony ekran. Można go sadzić w grupach, łącząc z innymi roślinami iglastymi, takimi jak cis pospolity (Taxus baccata), co pozwala uzyskać ciekawe, wielopoziomowe kompozycje. Dzięki swojej wszechstronności i walorom ozdobnym, cis pośredni Hicksii z powodzeniem znajdzie miejsce zarówno w ogrodach regularnych, jak i naturalistycznych, a także w ogrodach podmiejskich i miejskich.
Podsumowując, cis pośredni Hicksii to odmiana cisa, która łączy w sobie piękno, funkcjonalność i łatwość uprawy. Jeśli szukasz rośliny, która przez cały rok będzie zdobić Twój ogród, a przy tym nie sprawi problemów w pielęgnacji – taxus media Hicksii to doskonały wybór na żywopłot, soliter czy element większej kompozycji roślinnej.
Uprawa i pielęgnacja cisa pośredniego
Zobacz też nasze poradniki ogrodnicze na naszym Blogu!
Stanowisko i światło: Cis pośredni należy do najbardziej tolerancyjnych roślin iglastych pod względem światła. Świetnie rośnie zarówno w pełnym słońcu, jak i w półcieniu czy nawet głębokim cieniu, co daje ogrodnikowi dużą swobodę w wyborze miejsca nasadzenia. W miejscach silnie nasłonecznionych młode rośliny warto osłonić przed ostrym zimowym słońcem, aby zapobiec zjawisku tzw. suszy mrozowej (zimowego wysychania igieł). Optymalne stanowisko to takie, które jest słoneczne do półcienistego latem, a osłonięte zimą. Dzięki zdolności do wzrostu w cieniu cis pośredni bywa sadzony pod koronami drzew lub przy północnych ścianach budynków – tam, gdzie wiele innych roślin ozdobnych miałoby problem ze względu na niedobór światła.
Gleba i podlewanie: Jeśli chodzi o podłoże, cis pośredni nie jest wymagający. Dobrze rośnie nawet w przeciętnej ogrodowej glebie, byle była ona umiarkowanie wilgotna i przepuszczalna. Preferuje ziemię żyzną, próchniczną, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego, ale toleruje także gleby lekko zasadowe (wapienne) – to przewaga tej rośliny nad wieloma innymi iglakami. Ważne, by podłoże nie było skrajnie jałowe ani trwale podmokłe. Cis nie lubi gleb stale mokrych i ciężkich (zalanych) ani ekstremalnie suchych, piaszczystych. Cis pośredni nie toleruje gleb suchych ani podmokłych – najlepiej rośnie na glebach przepuszczalnych, umiarkowanie wilgotnych.
Wymaga umiarkowanego nawadniania, szczególnie w okresie ukorzeniania się. Dobra wiadomość jest taka, że dobrze ukorzenione cisy pośrednie zniosą nawet okresowe niedobory wody – to gatunek dość odporny na suszę. Młode, świeżo posadzone sadzonki warto jednak regularnie podlewać w pierwszym sezonie, aby zapewnić im zdrowe korzenie i dobry start. Należy pamiętać też o podlaniu roślin późną jesienią (przed zamarznięciem ziemi), co pomoże cisom lepiej przetrwać zimę z zielonymi igłami.
Sadzenie: Cisy pośrednie z reguły kupujemy w pojemnikach i tak możemy je sadzić przez cały sezon wegetacyjny. Sadzonka cisa pośredniego może być dostępna z liśćmi lub bez liści, w zależności od pory roku i fazy rozwoju rośliny. Najlepiej jednak sadzić cis wczesną wiosną lub jesienią, gdy pogoda jest chłodniejsza i wilgotniejsza – roślina ma wtedy najlepsze warunki do ukorzenienia się przed okresem silnego wzrostu lub zimy. Przed posadzeniem warto przygotować glebę: przekopać ją i wymieszać z kompostem lub żyzną ziemią liściową, co zapewni młodej roślinie dobry start (pamiętajmy przy tym, że unikamy nadmiernego nawożenia świeżo posadzonych roślin). Sadzonkę umieszczamy na takiej głębokości, na jakiej rosła w doniczce, a ziemię wokół korzeni umiarkowanie udeptujemy i obficie podlewamy. Należy pamiętać, aby bryła korzeniowa cisa była dobrze nawilżona przed sadzeniem – przesuszone przed sadzeniem rośliny gorzej się przyjmują. Jeśli zamierzamy założyć żywopłot z cisa pośredniego, krzewy sadzimy co około 50–60 cm (zazwyczaj 2–3 sztuki na metr bieżący tworzą gęsty szpaler). Po posadzeniu warto wyściółkować glebę wokół roślin korą lub kompostem, co pomoże utrzymać wilgoć i ograniczy wyrastanie chwastów.
Cięcie i formowanie: Cis pośredni jest wdzięczną rośliną do formowania – znosi cięcie doskonale, regenerując się nawet z silnie przyciętych gałązek. Regularne cięcie sprzyja zagęszczaniu się krzewu: przycinane gałązki szybko wypuszczają nowe pędy, tworząc z czasem zwartą ścianę zieleni. Formowanie żywopłotu czy kształtowanie topiarów (figuralnych form) z cisa najlepiej wykonywać raz, maksymalnie dwa razy do roku. Pierwsze cięcie dobrze jest przeprowadzić wczesną wiosną (marzec/kwiecień), zanim ruszy wegetacja – skracamy wtedy wierzchołki i boczne przyrosty wedle potrzeby. Ewentualne drugie strzyżenie można wykonać latem (lipiec), aby utrzymać nadany kształt. Pamiętajmy, że cisy rosną dość wolno, więc przycinanie nie jest uciążliwe i nie trzeba go wykonywać często. Co więcej, stare okazy można odmłodzić radykalnym cięciem – cis, w odróżnieniu od wielu innych iglaków, wypuszcza wtedy nowe pędy nawet ze starego drewna. Dzięki temu żywopłoty z cisa należą do najtrwalszych i najłatwiejszych w utrzymaniu – można je przyciąć mocno, a i tak odrosną jeszcze gęstsze.
Odporność i ochrona: Cis pośredni odziedziczył po cisie japońskim wysoką odporność na mróz, a po cisie pospolitym – znakomitą tolerancję cieniowania i zdolność do odradzania się po przycięciu. W polskim klimacie nie wymaga okrywania na zimę (większość odmian należy do strefy mrozoodporności 5a/5b). Dobrze radzi sobie także w warunkach miejskich – nie przeszkadza mu zanieczyszczone powietrze ani zasolenie gruntu przy ulicach. Należy jednak pamiętać, że wszystkie części cisa (oprócz czerwonej osnówki) są trujące dla ludzi i wielu zwierząt domowych. Z tego względu rozważmy rezygnację z sadzenia cisów w miejscach, gdzie małe dzieci mogłyby zrywać i jeść owoce, a podczas cięcia zawsze zakładajmy rękawice ochronne. Warto także chronić cis pośredni przed szkodnikami, takimi jak przędziorki czy mszyce, które mogą osłabiać roślinę i powodować uszkodzenia. Na szczęście dzikie zwierzęta ogrodowe, takie jak ptaki, doskonale sobie radzą – jaskrawe osnówki z apetytem zjadają, a niejadalnych nasion nie ruszają.
Podsumowując, cis pośredni to roślina niemal bezobsługowa. To niezwykle wytrzymały i mało wymagający iglak – poradzi sobie z nim każdy początkujący ogrodnik. Jeśli szukasz efektownej, zimozielonej ozdoby do ogrodu, która sprawdzi się na żywopłot, do cienia i na słońce, a do tego odwdzięczy się dekoracyjnymi owocami – cis pośredni będzie strzałem w dziesiątkę! Bez względu na to, którą odmianę wybierzesz, możesz liczyć na piękny, gęsty pokrój rośliny i jej walory ozdobne przez cały rok. Zachęcamy do posadzenia cisa pośredniego w swoim ogrodzie – to inwestycja na lata, która z pewnością dostarczy wiele satysfakcji.
Źródła:
- Wiesław Szydło, opis odmiany Taxus × media ‘Hicksii’, Związek Szkółkarzy Polskich.
- Wiesław Szydło, opis odmiany Taxus × media ‘Hillii’, Związek Szkółkarzy Polskich.
- Grzegorz Falkowski, opis odmiany Taxus × media ‘Wojtek’, Związek Szkółkarzy Polskich.
- Poradnik Ogrodniczy: Cis pośredni – odmiany, uprawa, rozmnażanie.
- Missouri Botanical Garden, Taxus × media – opis gatunku (ang.).
